سیستم های آتش نشانی مسکونی ، صنعتی و پالایشگاهی

سیستم های آتش نشانی همانطور که از اسم آن پیداست برای اطفاء حریق استفاده می شود . سیستم های اطفاء حریق برای صنایع مختلف با توجه به میزان خطرات آن صنعت متفاوت خواهد بود . در تقسیم بندی سیستم های اطفاء حریق به چند سیستم تقسیم بندی می شوند که به شرح زیر می باشد :

• سیستم اطفاء حریق با کپسول های آتش نشانی
• سیستم اطفاء حریق رایزر خشک
• سیستم اطفاء حریق رایزر پر فشار
• سیستم اطفاء حریق گاز دی اکسید کربن
• سیستم اطفاء حریق Deluge

سیستم اطفاء حریق با کپسول های آتش نشانی : این نوع اطفاء حریق پرتابل بوده و برای مصارف کم حجم و یا برای شرایط خاصی که سیستم اصلی اطفاء عملکرد مناسبی نداشت و در زمان برزو حادثه به درستی فعال نشد می توان تا رسیدن عوامل آتش نشانی از آن جهت عدم گسترش آتش استفاده کرد . با توجه به نوع آتش ایجاد شده که در اثر چه ماده سوختنی بوده می بایست از کپسول مخصوص به خود استفاده کرد و به عبارتی مثلا در آتش سوزی هایی که از تابلوهای برق ایجاد شده باشند ، استفاده از آب احتمال خطرات بعدی و برق گرفتگی را برای فرد می تواند ایجاد کند . بر همین اساس کپسول ها به انواع مختلفی و کاربردهای مختلفی ساخته می شوند که به شرح زیر است :

کپسول های آبی :

این مدل کپسول ها برای خاموش کردن کاغذ ف چوب ، پارچه و امثال اینهاست . به هیچ عنوان نباید از این کپسول برای خاموش کردن تاسیسات برقی استفاده کرد . این کپسول حاوی گاز دی اکسید کربن برای ایجاد فشار و آب می باشد که فشار داخل کپسول و خروجی نازل کپسول باعص می شود آب به صورت قطرات ریز روی آتش ریخته شود و آن را سرد و خاموش کند . این کپسول به دلیل وجود ضد یخ در آن توان کار در محیط های تا منفی 40 درجه سانتی گراد را دارد .

کپسول دی اکسید کربن CO2 :

کپسول گاز دی اکسید کربن ، همانطور که از نامش پیداست حاوی گاز دی اکسید کربن بوده و مناسب برای تاسیسات برق و تابلوهای برق می باشد . از آنجایی که گاز دی اکسید کربن در فضاهای بسته باعث خفگی می شود لازم است در صورت استفاده از این گاز در فضاهای بسته ، حداکثر رعایت ایمنی لحاظ گردد . همانطور که می دانید چون یک از عوامل مثلث آتش ، اکسیژن می باشد که این گار به دلیل سنگین بودن روی آتش نشسته و مانع مخلوط هوا با اتش می شود و در نهایت پوششی درست می کند و باعث خاموشی می گردد .

کپسول آتش نشانی پودری :

کپسول های آتش نشانی پودری جهت خاموش کردن حریق های ناشی از مایعات مانند مواد نفتی و غیره بکار می رود . با توجه به قبلیت عدم انتشار برق می توان هم از آن برای اطفاء حریق برای تابلو های برق هم استفاده کرد ولی پسماند پایان کار با این مدل کپسول خسارات به تابلوهای برق ایجاد می کند و نیاز به تحمیل هزینه بیشتر خواهد بود . این کپسول مانند کپسول های دی اکسید کربن با ایجاد لایه ای روی آتش ، مانع ترکیب اکسیژن هوا با آتش شده و در نهایت باعث خاموش شدن آتش می شود .

کپسول های اطفاء حریق بیوورسال :

این کپسول ها خاموش کننده های مدرن می باشند . عملکرد این نوع کپسول ها با ایجاد مانع بر روی هیدروکربن های آتش آن را از اکسیژن جدا کرده و مانع از گسترش آتش می شود . ترکیبات داخل این کپسول به صورت کنسانتره بوده و با آب مخلوط می شود . این نوع کپسول برای همه تجهیزات جامدات و مایعات سوختنی کاربرد دارد .

سیستم های اطفاء حریق رایزر خشک :

این سیستم اطفاء حریق بیشتر در منازل مسکونی و واحد های اداری و صنعتی وجود دارد . پمپ آتش نشانی که در موتورخانه یا طبقه همکف کنار مخزن آب ذخیره قرار گرفته ، تحت فشار نمی باشد . یعنی آب در خروجی پمپ آتش نشانی تا جعبه آتش نشانی نصب شده در همه طبقات آپارتمان وجود ندارد . در زمان ایجاد حریق در طبقات ، با سوییچ های Manual call point های نصب شده در هر طبقه و یا کلید های راه انداز پمپ ، آن را روشن کرده و پمپ آب را از مخزن برداشت کرده و به سمت جعبه های آتش نشانی انتقال می دهد .

در جعبه های آتش شنانی مستقر شده در طبقات ، شیر فلکه آتش نشانی به همراه شیلنگ و نازل آتش شنانی وجود دارد که می بایست آن را به شیرفلکه کوپل کرده و شیلنگ را تا مسیر آتش هداست کرد و با راه اندازی پمپ عملیات اطفاء تا زمان رسیدن مامورین آتش نشانی ادامه داد .

محل استقرار جعبه های آتش شنای در راهروهای آپارتمان و مراکز اداری باید به گونه ای باشد که دسترسی شیلنگ آتش نشانی برای همه نقاط طبقه فراهم باشد .

سیستم اطفاء حریق رایزر پرفشار :

در این سیستم اطفاء حریق ، رایزر به مانند سیستم های آبرسانی از آب آتش نشانی پر  بوده و تحت فشار بوستر پمپ آتش نشانی می باشد . رنج تنظیمی کلید اتومانیک به گونه ای است که در فشار حداقلی باید پمپ روشن شود . مابقی تجهیزات شامل جعبه های اطفاء حریق و مسیرهای لوله کشی کاملا شبیه هم هستند . در این نوع سیستم نیازی به استفاده از سوییچ راه نادازی پمپ در طبقات وجود ندارد و به محض باز کردن شیر آتش نشانی در طبقه مربوطه ، پمپ روشن شده و عملیات اطفاء انجام می شود .

سیستم اطفاء حریق گاز دی اکسید کربن ( CO2 ) :

از این سیستم بیشتر در پالایشگاهها ، کارخانجات صنعتی ، پتروشیمی ها و تاسیسات دریایی و سکوهای گازی دریایی استفاده می شود . این سیستم یکی از پیشرفته ترین سیستم های اطفاء حریق برای مراکز حساس می باشد و برای مراکزی که امکان نشت گازهای سمی بخصوص H2S در صنایع نفت و گاز باشد ، نصب این سیستم ضروری می باشد . مرکز کنترل این سیستم پنل F&G می باشد که در زیر تصویر آن را آمده است :

کنترل تمامی فرآیند های اطفاء حریق از جمله فرمان های دریافتی و فرمانهای ارسالی از سوی این پنل برنامه ریزی می گردد . فرمان های دریافتی شامل دتکتورها با انواع مختلفی چون دتکتور دود ، دتکتور H2S ، دتکتور آتش ، دتکتور جرقه که در تمام فضاهای نقتی و گازی با توجه به وضعیت دستگاهها وفرآیندهای پالایشگاهی در نقاط مختلف تعبیه می گردد . در شکل زیر تصویر تعدادی دتکتور آمده است :

در فرمان های ورودی کلیدهای مخصوص اعلان حریق ( Manual Call Point ) نیز وجود دارند که هم میتواند آلارم ارسال کند و هم می تواند بصورت اتوماتیک پنل F&G را فعال کند .

اگر دتکتوری در هر ناحیه ای در فضای عملیاتی فعال شود ، نقطه مورد نظر توسط پنل F&G شناسایی شده و با توجه به شرایط فرمان های اتوماتیک یا آلامی را صادر می کند . اگر منطقه ایجاد حریق در فضای باز باشد ، آلارم فعال شده و این آلارم در مرکز کنترل و اتاق فرمان و در همه جای پالایشگاه و واحد اطفاء حریق فعال می گردد. تیم های اطفاء حریق با تجهیزات کامل وارد کار شده و سیستم های Deluge هم فعال شده و توسط مانیتورهای اطفاء حریق که در ناحیه های مختلف مستقر شده است ، عملیات اطفاء را انجام می دهند . که در قسمت سیستم Deluge در مورد به تفصیل آمده است .

اگر حریق در داخل اتاق کنترل یا فضای بسته ایجاد شده باشد ، شرایط به گونه دیگری خواهد بود . درشکل اتاق کنترل سکوی گازی بطور مثال آمده است .

در زمان بروز حادثه در داخل اتاق کنترل و Substation ها ، در مرحله اول آلارم ها فعال می گردند . در داخل اتاق کنترل سیستم لوله کشی گاز دی اکسید کربن نصب شده است که در زیر تصویر آن آمده است :

در صورتی که در اتاق کنترل حریق اتفاق بیفتد و به واسطه وجود نفرات در داخل اتاق کنترل ، تمامی فرمان های مربوط به رک دی اکسید کربن ( سیلندرهای گاز co2 ) به صورت دستی خواهد بود . ولی اگر در اتاق برق که کسی در آن حضور ندارد حریق اتفاق بیفتد ، پنل F&G به صورت اتوماتیک اقدام به آزاد کردن گاز CO2 از سیلندرهای تحت فشار کرده و تمامی فضا در چند ثانیه پر از گاز دی اکسید کربن شده و آتش خاموش می گردد . در صورت حضور نفرات در فضایی که حریق اتفاق افتاده ، بلافاصله بعد از هماهنگی با مدیر پالایشگاه و سکوها ، همه نفرات از فضا مربوطه خارج شده و با سوییچ کردن MCP ها که در کنار درب خروجی نصب شده است ، اقدام به آزاد کردن گاز دی اکسید کربن از سیلندرها شده و بلافاصله درب فضا را می بندند تا آتش خاموش و مهار گردد .

سیستم های اطفاء حریق Deluge :

این سیستم ها از مجموعه شیرهای کنترلی تشکیل شده است که با توجه به حریق ایجاد شده در یک قسمتی از فضای عملیاتی بطور مثال پالایشگاهها ، فعال شده و آب را به سمت مانیتورهای سیستم اطفاء حریق ارسال می کند . در زیر تصویر مربوط به مجموعه شیرآلات Deluge امده است :

کنترل باز و بستن این مجموعه شیرآلات بوسیله سیستم پنوماتیک و برقی انجام می شود که در صورت از دست رفتن برق بتوان با هوای فشرده عملیات اطفاء را انجام داد . در تاسیسات دریایی سیال مورد استفاده ، آب دریاست و توسط پمپ های فشار بالا که قابلیت پرتاب آب تا 70 متر را دارند ، به طرف مانیتورها هدایت می گردند . که تصویر مانیتور در زیر آمده است :

مانیتورها به صورت اتوماتیک و هم به صورت دستی عملیات اطفاء را انجام می دهند . که معمولا به صورت دستی و بوسیله Fireman یا آتش نشان این مورد انجام می گیرد .

در تاسیسات دریایی جهت اطفاء حریق در زمان آتش سوزی ها در نشست و برخاست هلیکوپترها و نشت مایعات قابل اشتعال از فوم هم استفاده می شود . مخازن ذخیره فوم ها جهت اطفاء حریق در زیر آمده است

این مخازن با فشار پمپ های آتش نشانی و ترکیب شدن فوم با آب وارد مسیر لوله کشی به مانیتورها شده و از طریق مانیتورها عملیات اطفاء انجام می شود .

لازم به ذکر است به دلیل احتمال حریق در زمان نشست و برخاست هلی کپتر به سکوهای گازی و نفتی ، بر اساس استانداردهای ایمنی HSE ، حتما می بایست نفرات آتش نشان با لباس های مخصوص در دو طرف باند پروازی پشت مانیتورهای آتش نشانی آماده اجرای عملیات اطفاء در صورت بروز حوادث ناگهانی باشند .

عملکرد سیستم های تهویه مطبوع در زمان حریق :

سیستم های تهویه مطبوع کار ارسال هوای تازه به داخل فضاها را بر عهده دارند . کنترل این سیستم ها در زمان ایجاد حریق و یا نشت گاز جهت ایمنی نفرات و تاسیسات امری حیاتی می باشد . بر همین اساس بر اساس استانداردهای سیستم تاسیسات تهویه مطبوع فضاهای مهم و حساس پالایشگاههاب صنعت نفت و گازی فضاهای ضنعتی و پتروشیمی ها و بخصوص تاسیسات سکوهای دریایی لازم است که این مورد به درستی اجرا گردد .

سیستم های تهویه مطبوع و در دستگاه هواساز ها ، هوای برگشتی و هوای تازه با هم ترکیب میشوند . در مسیر ورود هوای تازه به داخل هواسازها ، با نصب دتکتورهای مختلف با توجه به وضعیت موجود روی کانال هوای تازه نصب می گردد . در زمان بروز هر گونه حریق در داخل فضا ، وتکتورهای داخل فضا فعال شده و با ارسال فرمان به پنل F&G ، این پنل واکنش نشان داده و کل فضایی که در آن حریق اتفاق افتاده را با خاموش کردن دستگاههای سیستم تهویه و بستن تمامی دمپرهای نصب شده در مسیر کانال ورود و خروج هوا توسط دمپر های آتش ( Fire damper ) ، فضا را ایزوله کرده و بعد عملیات اطفاء را انجام میدهد .

اما در صورت نشت گاز از بیرون محیط پالایشگاهی به داخل فضاهای کاری که نفرات حضور دارند و جلوگیری از خطرات جانی ، با دتکتورهای نصب شده در مسیر کانال ورودی هوای تهویه ، بلافاصله پنل F&G فرمان خاموش شدن دستگاههای تهویه مطبوع را داده و دمپرهای ورود هوای تازه روی هواساز ها و تمامی دمپرهای ورود و خروج فضا را بسته تا نشت گاز برای نفراتی که داخل فضا قرار دارند خطر آفرین نباشد . و حتی باعث انفجار در تاسیسات داخل نگردد .